ابن مناذرابوجعفر محمد بن مناذر بن منذر بصری (م ۱۹۸ق)، از شاعران و دانشمندان طراز اول بصره در فقه، حدیث، ادب، لغت و در قرائت صاحب‌نظر بود. وی از جمله شاعران مدح‌کننده برمکیان و عباسیان بود. ۱ - معرفی اجمالیابوجعفر محمد بن مناذر بن منذر بصری صبیری، ابن مناذر، برخی از رجال‌نویسان کنیه او را ابوعبدالله و ابوذریح نقل کرده‌اند. وی از موالی بنی صبیر بن یربوع تمیمی یا سلیمان قهرمان و از عجم‌های عدن بود. در کودکی برای فراگیری علوم به بصره سفر کرد و سکنی گزید و از محضر استادان بزرگی چون خلیل بن احمد عروضی و ابوعبیده معمر بن مثنی دانش آموخت و از حسن بن دینار، شعبه، مالک، یحیی بن عبدالله و دیگران روایت کرده است. او یکی از دانشمندان طراز اول بصره در فقه، حدیث، ادب، لغت و در قرائت صاحب‌نظر و دیدگاهش با سایرین متفاوت بود و معتقد به ثبت بسم الله در میان سوره انفال و برائت بود. ابن مناذر از شعرای عراق و بصره بود. پس از سال ۱۵۸ق سفری به بغداد نموده و مهدی خلیفه عباسی (خلافت ۱۵۸-۱۶۹ق) را مدح کرده و با هارون الرشید (خلافت ۱۷۰-۱۹۳ق) ملاقات داشته است. [۹]
سزگین، فؤاد، تاریخ التراث العربی، ج۴، ق۲، ص۵۳.
وی شاعری توانا و نخست مدیحه‌گوی برمکیان و سپس عباسیان از جمله مهدی و هارون بود [۱۰]
ابوالفرج اصفهانی، علی بن حسین، الاغانی، ج۱۸، ص۱۷.
[۱۱]
ابوالفرج اصفهانی، علی بن حسین، الاغانی، ج۱۸، ص۱۸۴.
و زمانی که هارون برامکه را ساقط کرد بر این شاعر هم غضب کرد و از این‌رو، زندگی او به فقر گرایید.۲ - شخصیتافرادی چون ابومحمد ثوری، حامد بن یحیی بلخی و اسحاق بن محمد نخعی از وی بهره علمی برده و روایت کرده‌اند. آگاهی ایشان در باب لغت چندان بوده که سفیان بن عیینه، محدث بزرگ هم روزگارش الفاظ غریب مندرج در احادیث را با او در میان می‌نهاد و ابن مناذر برای او توضیح می‌داد. او مدتی امام جماعت و مدرس مسجد بنی یربوع در بصره بود. پس از درگذشت عبدالمجید بن عبدالوهاب ثقفی، شیوه عبادی خود را عوض کرد و به آزار عبادت کنندگان پرداخت و آنها را به زشتی تمام هجو گفت و تنها به این اکتفا نکرد، بلکه در مسجد، عقرب رها می‌کرد و در وضوخانه‌ها مرکب می‌ریخت تا سر و صورت نمازگزاران سیاه شود، از این‌رو مردم بصره او را زندیق شمردند و از شهر بیرون کردند. او به مکه رفت و در مسجد الحرام به تدریس، روایت شعر و اخبار عرب پرداخت و برای شاعران، راویان و اهل علم مجالس املا برقرار کرد، اما این امر دوام نیافت و باز به هرزگی روی آورد، گرچه برخی منابع گفته‌اند که وی در نهایت از گناهان گذشته دست کشید. [۱۷]
مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ج۴، ص۶۹۵.
وی با ابوالعتاهیه، شاعر بزرگ عباسیان ملاقات کرده است. ۳ - اثراثر ابن مناذر، اشعاری در هفتاد ورقه می‌باشد. ۴ - وفاتسرانجام به سال ۱۹۸ق بعد از اعمال حج در مکه درگذشت. [۲۰]
سزگین، فؤاد، تاریخ التراث العربی، ج۴، ق۲، ص۵۳.
[۲۱]
جهشیاری، محمد بن عبدوس، الوزراء و الکتّاب، ص۱۹۴.
[۲۸]
ابن قتیبه دینوری، عبدالله بن مسلم، عیون الاخبار، ج۲، ص۱۳۸.
[۲۹]
جمعی از دانشمندان، فرهنگ زندگی نامه‌ها، ۱، ص۱۵۹.
۵ - پانویس۶ - منبع• پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی، دائرة المعارف مؤلفان اسلامی، ج۱، ص۶۵۲-۶۵۳، برگرفته از مقاله «محمد ـ ابن مناذر». رده‌های این صفحه : ادیبان قرن 2 (قمری) | درگذشتگان سال 198 (قمری) | راویان قرن 2 (قمری) | شاعران خلفای عباسی | شاعران عرب قرن 2 (قمری) | شخصیت‌های قرن 2 (قمری) | فقیهان قرن 2 (قمری) | قاریان قرن 2 (قمری) | لغویان قرن 2 (قمری) | مؤلفان قرن 2 (قمری)
|